-  منطوق عبارت است از معنایی که از دلالت وضعی الفاظ یک جمله استفاده می شود و مقصود و مراد گوینده بوده است .

123- مفهوم آن چیزی است که از مدلول کلام و ترکیب آن استخراج می شود بدون آنکه در کلام و جمله ذکر شده باشد.

 مطابقتی

                                                            صریح               تضمنی                                       دلالت اقتضاء

                        منطوق                           غیر صریح                       دلالت التزامی                   دلالت تنبیه و ایماء

                                                                                                                                                دلالت اشاره

                                                                                                            قیاس مساوات                                         

معنا                                                      موافق                

                                                                                                            قیاس اولویت

  مفهوم                                                                             مفهوم شرط

مفهوم حصر

مخالف                                      مفهوم غایت

                                                                                                            مفهوم وصف

مفهوم عدد

مفهوم لقب

 

124- مفهوم حکمی است غیر مذکور نه حکمی برای غیر مذکور.

125- مفهوم بر دو قسم است مفهوم مخالف و مفهوم موافق. مفهوم عرفی به معنای مدلول است .

126- منطوق و مفهوم صفت معنا و مدلول هستند . معنا و مدلول موصوف و معمولاً موصوف را حذف کرده و گفته می شود مفهوم و منطوق .

127- استعمال لفظ بر تمام یا جزء معنا از اقسام منطوق صریح و استعمال لفظ در جزء خارج موضوع له لفظ منطوق غیرصریح کلام است. 

128- منطوق صریح بر دو قسم است : مدلول مطابقتی و مدلول تضمنی . 

129- دلالت مطابقتی : دلالت لفظ بر تمام معنا می باشد مانند آنکه کسی بگوید خانه ام را فروختم که منظور تمام خانه است نه جزیی از آن.

130- دلالت تضمنی : دلالت لفظ بر جزء معنا. مانند دلالت مواد 214 و 215 و 216 قانون مدنی در خصوص احکام ثمن که دلالت آن بر احکام مورد معامله(مبیع)نیز می باشد.

131-  منطوق غیر صریح یا مدلول سیاقی یک قسم دارد و آن دلالت التزامی معنا است که خود بر سه قسم می باشد دلالت اقتضا و تنبیه و اشاره.  

132- دلالت التزامی : دلالت لفظ بر جزء خارج از معنا یا دلالت بر لوازم معنا ( دلالت لفظ بر جزء خارج موضوع له ) 

133- دلالت اقتضاء : برای درستی و تکمیل جمله اقتضاء می کند لفظی در تقدیر گرفته شود.

134- دلالت تنبیه و ایماء : کلام دارای قیدی است که آن قید علت حکم می باشد و گرنه نمی بایست آن کلام می آمد و کلام معلول علتی است که در کلام نیامده است.

135- دلالت اشاره : از کنار هم قراردادن دو جمله به حکمی واحد دست می یابیم که آن حکم از هیچ کدام از جملات به تنهایی استنباط نمی شود.

136- برخی از اصولین مصادیق منطوق غیر صریح را از مفاهیم می دانند.

137- مفهوم موافق : قضیه ای است که حکم آن نفیاً یا اثباتاً موافق حکم منطوق باشد .

138- مفهوم مخالف: قضیه ای است که حکم آن نفیاً یا اثباتاً مخالف حکم منطوق باشد.

139- مفهوم موافق بر دو قسم است؛ مفهوم موافق مساوی و مفهوم موافق اولویت. 

140- مفهوم موافق مساوی : علت حکم در مفهوم و منطوق برابر است و قضیه یک قیاس ساده اصولی یا تمثیلی منطقی است و از انواع قیاس مستنبط العله است.

141- مفهوم موافق اولویت : علت حکم در مفهوم قوی تر و شدیدتر از مفهوم است.

142- قیاس اولویت مطلقاً حجیت دارد و گروهی دلالت آن را لفظی و گروهی دلالت آن را عقلی و قیاسی می دانند.

143- مفهوم موافق را لحن خطاب یا فحوای خطاب و مفهوم مخالف را دلیل خطاب می گویند.

144- مفهوم مخالف بر 6 قسم است و مفاهیم شرط و غایت و حصر حجیت دارند و دلیل آن تبادر و فهم عرفی است.

145- برای اینکه جمله شرطیه مفهوم داشته باشد علاوه بر آنکه موضوع و وجود آن را در برنگیرد باید 3 شرط داشته باشد : اولاً آنکه بین شرط و جزای شرط ملازمه وجود داشته باشد ثانیاً فعل شرط علت جزای شرط باشد و ثالثاً شرط علت منحصر باشد. 

146- مفهوم عدد حجیت ندارد مگر آنکه قرینه ای وجود داشته باشد مانند آنکه گوینده درصدد بیان حد و اندازه حکم باشد.