- منطوق عبارت است از معنایی که از دلالت وضعی الفاظ یک جمله استفاده می شود و مقصود و مراد گوینده بوده است .
123- مفهوم آن چیزی است که از مدلول کلام و ترکیب آن استخراج می شود بدون آنکه در کلام و جمله ذکر شده باشد.
مطابقتی
صریح تضمنی دلالت اقتضاء
منطوق غیر صریح دلالت التزامی دلالت تنبیه و ایماء
دلالت اشاره
قیاس مساوات
معنا موافق
قیاس اولویت
مفهوم مفهوم شرط
مفهوم حصر
مخالف مفهوم غایت
مفهوم وصف
مفهوم عدد
مفهوم لقب
124- مفهوم حکمی است غیر مذکور نه حکمی برای غیر مذکور.
125- مفهوم بر دو قسم است مفهوم مخالف و مفهوم موافق. مفهوم عرفی به معنای مدلول است .
126- منطوق و مفهوم صفت معنا و مدلول هستند . معنا و مدلول موصوف و معمولاً موصوف را حذف کرده و گفته می شود مفهوم و منطوق .
127- استعمال لفظ بر تمام یا جزء معنا از اقسام منطوق صریح و استعمال لفظ در جزء خارج موضوع له لفظ منطوق غیرصریح کلام است.
128- منطوق صریح بر دو قسم است : مدلول مطابقتی و مدلول تضمنی .
129- دلالت مطابقتی : دلالت لفظ بر تمام معنا می باشد مانند آنکه کسی بگوید خانه ام را فروختم که منظور تمام خانه است نه جزیی از آن.
130- دلالت تضمنی : دلالت لفظ بر جزء معنا. مانند دلالت مواد 214 و 215 و 216 قانون مدنی در خصوص احکام ثمن که دلالت آن بر احکام مورد معامله(مبیع)نیز می باشد.
131- منطوق غیر صریح یا مدلول سیاقی یک قسم دارد و آن دلالت التزامی معنا است که خود بر سه قسم می باشد دلالت اقتضا و تنبیه و اشاره.
132- دلالت التزامی : دلالت لفظ بر جزء خارج از معنا یا دلالت بر لوازم معنا ( دلالت لفظ بر جزء خارج موضوع له )
133- دلالت اقتضاء : برای درستی و تکمیل جمله اقتضاء می کند لفظی در تقدیر گرفته شود.
134- دلالت تنبیه و ایماء : کلام دارای قیدی است که آن قید علت حکم می باشد و گرنه نمی بایست آن کلام می آمد و کلام معلول علتی است که در کلام نیامده است.
135- دلالت اشاره : از کنار هم قراردادن دو جمله به حکمی واحد دست می یابیم که آن حکم از هیچ کدام از جملات به تنهایی استنباط نمی شود.
136- برخی از اصولین مصادیق منطوق غیر صریح را از مفاهیم می دانند.
137- مفهوم موافق : قضیه ای است که حکم آن نفیاً یا اثباتاً موافق حکم منطوق باشد .
138- مفهوم مخالف: قضیه ای است که حکم آن نفیاً یا اثباتاً مخالف حکم منطوق باشد.
139- مفهوم موافق بر دو قسم است؛ مفهوم موافق مساوی و مفهوم موافق اولویت.
140- مفهوم موافق مساوی : علت حکم در مفهوم و منطوق برابر است و قضیه یک قیاس ساده اصولی یا تمثیلی منطقی است و از انواع قیاس مستنبط العله است.
141- مفهوم موافق اولویت : علت حکم در مفهوم قوی تر و شدیدتر از مفهوم است.
142- قیاس اولویت مطلقاً حجیت دارد و گروهی دلالت آن را لفظی و گروهی دلالت آن را عقلی و قیاسی می دانند.
143- مفهوم موافق را لحن خطاب یا فحوای خطاب و مفهوم مخالف را دلیل خطاب می گویند.
144- مفهوم مخالف بر 6 قسم است و مفاهیم شرط و غایت و حصر حجیت دارند و دلیل آن تبادر و فهم عرفی است.
145- برای اینکه جمله شرطیه مفهوم داشته باشد علاوه بر آنکه موضوع و وجود آن را در برنگیرد باید 3 شرط داشته باشد : اولاً آنکه بین شرط و جزای شرط ملازمه وجود داشته باشد ثانیاً فعل شرط علت جزای شرط باشد و ثالثاً شرط علت منحصر باشد.
146- مفهوم عدد حجیت ندارد مگر آنکه قرینه ای وجود داشته باشد مانند آنکه گوینده درصدد بیان حد و اندازه حکم باشد.